بررسی تأثیر و بازتاب عقاید شیعه و معتزله در شعر فردوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشگاه آزاد اسلامی صفادشت

چکیده

چکیده
قرن چهارم و پنجم هجری قمری عصر رنسانس اسلامی ـ ایرانی بوده است. در این دوره تمدّن اسلامی در اوج شکوه، شکوفایی، نشاط و تحرّک علمی بوده و نحله‌های فکری متعددی پدید آمده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان «شیعه»، «معتزله»، و «اشاعره» را نام برد. فردوسی به عنوان بزرگ‌ترین حماسه‌سرای ایرانی، متاثر از جریان خردمحور شیعه و معتزله، اصول و فروع عقاید این دو مکتب هم‌چون رؤیت، امر به معروف و نهی از منکر، عدل، توحید و... را در بسیاری از ابیات شاهنامه آورده است. در این مقاله که به شکل تحلیلی ـ توصیفی و با روش کتابخانه‌ای به انجام رسیده با آوردن شواهد مختلف شعری از شاهنامه فردوسی بیان شده است که گذشته از اهمیت و جایگاه فردوسی در ادبیات فارسی و تاثیر آن بر ادبیات جهان، شعر او از قرن چهارم تا عصر حاضر به‌مثابه‌ی پیک فرهنگی ـ عقیدتی عهده‌دار انتقال اندیشه‌ی شیعه و معتزله بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Influence and Reflection of Shia and Mutazilite Beliefs in Ferdowsi Poetry

نویسنده [English]

  • Mansooreh Ahmadi Jafari
Department of Persian Language and Literature, Islamic Azad University of Safadasht
چکیده [English]

The fourth and fifth centuries AH was the era of the Islamic-Iranian Renaissance. During this period, Islamic civilization was at the peak of glory, prosperity, vitality and scientific mobility during which numerous intellectual developments took place, the most significant of which were the Shias, the Mu'tazilites, and the Ash'arites. Ferdowsi, as the greatest Iranian epic poet, influenced by the intellectual flows of Shia and Mu'tazilite, has brought the principles and sub-ideas of these two schools of thought such as vision, enjoining the good and forbidding the evil, justice, monotheism and in many verses of the Shahnameh. In this article, done analytically - descriptively with a library method, citing to various poetic evidences - it is stated that in addition to the importance and position of Ferdowsi in Persian literature and its impact on world literature, his poetry from the fourth century till today as a cultural courier was responsible for the transmission of Shia and Mu'tazilite thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ferdowsi
  • Shia
  • Mu’tazilite
- آمدی، شرح غررالحکم و دررالکلم(ج1-6)، تصحیح میرجلال‌الدین حسینی (محدّث)، انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1360ش؛
- ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، کتابخانه‌ی آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق؛
- رستگار فسایی، منصور، تصویرآفرینی در شاهنامه‌ی فردوسی، دانشگاه شیراز، چ دوم، بی‌تا؛
- صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، انتشارات فردوس، چ هفتم، 1366ش؛
- عروضی سمرقندی، احمدبن عمربن علی، چهارمقاله، تصحیح علامه محمّد قزوینی، تصحیح مجدد محمّد معین، تهران، انتشارات جامی، 1380ش؛
- فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، به‌کوشش سعید حمیدیان، تهران، نشر قطره، چ دوم، 1383ش؛
- فروزان‌فر، بدیع‌الزمان، احادیث مثنوی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ‌سوّم؛
- مجلسی،محمّدباقر، بحارالانوار،تهران، دارالکتب‌الاسلامیه، چ چهارم، 1358ش.