بررسی روابط ایران و هند در عصر صفویه و بازتاب آن در اشعار صائب تبریزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه قم

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

چکیده

چکیده
ایران در عصر صفوی در عرصه‌ مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی ودیگر عرصه ها فراز ونشیب‌های بسیاری داشته است.روابط ایران و هند در این دوره بسیار اهمیت داشته و در همه این عرصه ها تاثیر نهاده است.همچنین به دلیل ویژگی‌های بارزی چون رواج بازرگانی و اقتصادی، شعر دوستی و اهمیت به ادبیات و شعر و از همه مهم‌تر رواج مذهب شیعۀ دوازده امامی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. ازطرفی اهمیت تأثیر‌گذاری این دوران را نباید در تفکر شاعر صاحب سبک وپر آوازه‌ای همچون صائب که با ویژگی‌های نکته سنجی، باریک بینی، ژرف‌نگری، وسعت فکر گوی سبقت از دیگر اقران خود ربوده است نادیده گرفت. صایب توانست مضامین مرتبط با هند را در شعر خود بازتاب دهد و آن را به شکل هنرمندانه ماندگار کند.در این نوشتار تاریخ ایران در عصر صفوی و روابط ایران و هند و بازتاب آن در شعر یکی از مهمترین شاعران معروف به سبک هندی بررسی شده است.
کلید واژه ها: هند، ایران، عصر صفوی، روابط فرهنگی، زشعر صایب، سبک هندی

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Study of Iran-India Relations in the Safavid Era and Its Reflection in Saeb Tabrizi's Poems

نویسندگان [English]

  • Mohammad Fouladi 1
  • Heidar Naziri 2
1 Associate professor. Qom university
2 Master in Persian language and literature. Qom University
چکیده [English]

In the Safavid era, Iran went through many ups and downs in political, social, economic, cultural and many other domains. The relations between Iran and India were especially important in this period inasmuch as it had a tremendous impact in all these fields. The relationship between the two countries was important for a number of reasons such as the commerce and trade, poetry, friendship, attaching importance to literature and poetry, and most importantly, the spread of the Twelver Shiite denomination in the Indian subcontinent. On the other hand, the significant influence that this period had on the thoughts and mind of Saeb Tabrizi, who was well-known for his own poetic style and for his profound thinking, astuteness, broad-mindedness, insight as a leading poet should not overlooked. Saeb was able to delineate the themes related to India in his poetry and to perpetuate it artistically. In this article, the history of Iran in the Safavid era and the relations between Iran and India and its reflection in the poetry of one of the most important poets in the Indian style are studied.

کلیدواژه‌ها [English]

  • India
  • Iran
  • Safavid era
  • cultural relations
  • poetry
  • Saeb Tabrizi
  • Indian style
  1. اشرف زاده، رضا، بهار زنده دلان، تهران: نشرجامی، 1384.
  2. _____________. فرهنگ بزرگ سخن، چاپ دوم، ج 2، تهران: نشرسخن، 1382.
  3. الئاریوس، آدام، سفرنامه، ( بخش ایران)، ‌ترجمه: احمد بهپور، تهران: ابتکار، 1363.
  4. اولئاریوس، آدام، سفرنامه، ترجمه: حسین کرد بچه، تهران: نشرکتاب ،1369.
  5. باستانی پاریزی، محمد ابراهیم، سیاست واقتصاد عصر صفوی، چاپ چهارم، تهران: نشرصفی علیشاه، 1367.
  6. _____________. فرهنگ آنندراج ، تصحیح محمد دبیر سیاقی، ج 2، تهران: نشر خیام، 1336.
  7. پژوهش از دانشگاه کمبریج، تاریخ ایران دوره‌ی صفویان،‌ترجمه یعقوب آژند، تهران: نشر جامی، 1384.
  8. تاج‌بخش، احمد، تاریخ صفویه، شیراز: نشر نوید شیراز، 1372.
  9. تاورنیه، سفرنامه، ‌ترجمه: ابوتراب نوری، تصحیح: حمید شیروانی  (تهران: کتابخانه سنایی و کتابفروشی تأیید اصفهان، 1336.
  10. _____________.سفرنامه، ‌ترجمه: حمید ارباب شیروانی، تهران: نشر نیلوفر، 1383.
  11. تکتاندرفن ژرژ، دریابل، سفرنامه ایترپرسیکوم، ‌ترجمه: محمد تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1351.
  12. تمیم داری، احمد، عرفان و ادب درعصر صفوی، ج 1، تهران: نشر حکمت، 1372.
  13. جعفریان، محمد رسول، دین و سیاست در دورۀ صفوی، قم: انصاریان، 1370.
  14. حسن‌پورآلاشتی، حسین، طرز تازه، تهران: سخن، 1384.
  15. حسینی، محمدعلی، صائب تبریزی : شاعر وسیع مشرب، (مجموعه مقالات)، تهران : نشردنیای نو، 1388.
  16. دانش‌پژوه، منوچهر، سفرنامه تا پخته شود خامی، ج 1، تهران: ثالث، 1380.
  17. دریاگشت، محمدرسول، صائب وسبک هندی درگسترۀ تحقیقات ادبی ، تهران: نشرقطره، 1371.
  18. دلاواله، پیترو، سفرنامه،‌ترجمه شعاع‌الدین شفا، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی، 1370.

19. رنگچی، غلامحسین، گل و گیاه در ادبیات منظوم فارسی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی،1372.

  1. زنده‌دل، حسن و دستیاران، مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی استان اصفهان، تهران: نشر ایرانگردان، 1377.
  2. سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، چاپ هشتم، تهران: مرکز، 1379.
  3. شاردن، سیاحتنامه،‌ ترجمه: محمد عباسی، چاپ دوّم،تهران: امیرکبیر، 1350.
  4. شرلی، آنتونی، ، سفرنامه‌ی برادران شرلی،‌ترجمه‌ی آوانس؛ به کوشش علی دهباشی، تهران: نگاه، 1387.
  5. شعار، جعفر؛ مؤتمن، زین العابدین.گزیده اشعار صائب، چاپ، تهران: چاپ ونشر بنیاد، 1368.
  6. شفیعی کدکنی، محمد رضا، شاعر آینه‌ها، چاپ دوم، تهران: نشر آگاه، 1368.
  7. _____________. تازیانه‌های سلوک، تهران: نشر آگاه، 1373.
  8. _____________. ادوار شعر فارسی، تهران: سخن، 1380.
  9. شکورزاده، ابراهیم، عقاید و مردم خراسان، چاپ دوم، تهران: نشر سروش، 1363.
  10. شمس لنگرودی، محمد، گردباد شور جنون، چاپ دوم، تهران: نشر چشمه، 1367.
  11. شمیسا، سیروس، سبک‌شناسی شعر، چاپ نهم، تهران: نشرفردوس، 1382.
  12. _____________. سیر غزل در شعر فارسی، چاپ پنجم، تهران: نشرفردوسی، 1376.
  13. _____________. فرهنگ اشارات، چاپ اول، تهران: نشر میترا، 1387.
  14. صادقی، مقصود علی، صفویه در گستره‌ی تاریخ ایران زمین، تبریز: ستوده، 1384.
  15. صائب تبریزی، دیوان، به کوشش: محمد قهرمان، ج 6، تهران: نشر علمی و فرهنگی، 1370.
  16. صبور، داریوش، آفاق غزل فارسی، چاپ دوم، تهران: نشر زوار، 1384.
  17. صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات در ایران، چاپ نهم، ج 5، تهران: نشر فردوس، 1383.
  18. _____________. تاریخ ادبیات در ایران، چاپ یازدهم، ج 5- بخش اول، تهران: نشر فردوس، 1382.
  19. _____________. تاریخ سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران از آغاز تا امروز عصر صفوی،تهران: نشر فردوسی، 1376.
  20. صفت‌گل، منصور، ساختار نهاد و‌اندیشه دینی در ایران عصر صفوی، تهران: خدمات فرهنگی رسا، 1381.
  21. عمرانی، مرتضی، در جستجوی هویت شهری اصفهان، اصفهان: نشر وزارت مسکن و شهرسازی، 1384.
  22. غفاری فرد، عباسقلی، زن در تاریخ نگاری صفویه، تهران: امیرکبیر، 1384.
  23. فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین،‌ترجمه مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی، 1366.
  24. فتوحی رود معجنی، محمود، نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن، 1385.
  25. فلسفی، نصرالله، زندگانی شاه عباس اول، ج 3، تهران: کتاب کیهان، 1339.
  26. _____________.زندگانی شاه عباس اوّل، چاپ دوم، ج 2، تهران: کیهان، 1367.
  27. قهرمان، محمد، گزیده اشعار صائب، تهران: نشرسمت، 1376.
  28. _____________. مجموعه رنگین گل، تهران: سخن، 1370.
  29. کریمی، امیر بانو، دویست ویک غزل صائب، چاپ هشتم، تهران: نشر زوار، 1381.
  30. کسروی، احمد، شیخ صفی و تبارش، تهران: نشر فردوس، 1379.
  31. کمپفر،انگلبرت، سفرنامه،‌ترجمه‌ی :کیکاووس جهانداری، چاپ سوم، تهران:نشرخوارزمی، 1363.
  32. گرامی، بهرام، گل وگیاه در هزار سال شعر فارسی، چاپ دوم، تهران: نشر سخن، 1389.
  33. گلچین معانی،احمد، شهرآشوب در شعر فارسی، به کوشش: پرویز گلچین معانی، تهران: نشر روایت، 1380.
  34. _____________. فرهنگ اشعار صائب، چاپ دوم، ج 1، تهران: نشر امیر کبیر، 1373.
  35.  لاتیک چند بهار، بهار عجم، تصحیح کاظم دزفولیان، ج 2، تهران: نشر طلایه، 1379.
  36. ماسه،‌هانری،  معتقدات و آداب ایرانی،ترجمه: مهدی روشن ضمیر، تهران: نشر شفیعی، 1387.
  37. _____________. بحارالانوار، تهران: نشر اسلامیه، ]بی‌تا[.
  38. محمدی، محمد حسین، آوازهای سرمه‌ای، تهران: نشرمیترا، 1382.
  39. _____________. بیگانه مثل معنی، تهران: نشر میترا، 1374.
  40. _____________. فانوس‌های خیال، تهران: نشرجامی، 1375.
  41. مصاحب، غلامحسین، دایرة المعارف فارسی، چاپ دوم، ج 1، تهران: نشر کتاب‌های جیبی، 1380.
  42. معدن کن، معصومه، نقش پای غزالان، تبریز: نشرآیدین، 1387.
  43. ملک الشعراء بهار ، بهار و ادب فارسی، به کوشش: محمد گلبن، چاپ سوم، ج 2، تهران: علم و فرهنگی، 1382.
  44. میراحمدی، مریم، دین و مذهب در عصر صفوی، تهران: امیرکبیر، 1363.
  45. میرنیا، علی ، فرهنگ مردم، ‌چاپ اول، تهران: نشر پارسا، 1369.
  46. نعمانی، شبلی، شعر العجم، چاپ دوم، ج 3، تهران: دنیای کتاب، 1363.
  47. نوایی، عبدالحسین و عباسقلی غفاری فرد، تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، تهران : سمت، 1381.
  48. نوایی، عبدالحسین، اسناد و مکاتبات سیاسی ایران، (از سال 1038 تا 1105 هـ. ق)، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1360.
  49. _____________.روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دوره‌ی صفویه، چاپ دوم، تهران: نشر سمت، 1383.
  50. هدایت، صادق، نیرنگستان، چاپ سوم، تهران: [بی‌نا ]، 1342.
  51. همدانی، کلیم، دیوان، به کوشش محمد قهرمان، تهران:  نشر آستان قدس رضوی، 1369.
  52. هنرفر، لطف‌الله، آشنایی با شهر تاریخی اصفهان، چاپ چهارم، اصفهان: نشر گلها، 1376.
  53. مل وارسته، سیالکوتی ، مصطلحات الشعرا، به کوشش سیروس شمیسا، تهران: نشرفردوس، 1380.
  54. وکیلیان، احمد، رمضان در فرهنگ مردم، تهران: نشر سروش، 1370.
  55. یاحقی، محمد جعفر، فرهنگ اساطیر و داستان واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران: نشر فرهنگ معاصر، 1386