نقش فرهنگ در توسعه اجتماعی با تأکید بر نقش باورها و ارزش های دینی (با مطالعه جامعۀ حجاز در عصر نبوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه المصطفی العالمیه

2 دکتری تاریخ اسلام جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

تحولات اجتماعی به عنوان فرآیندی که در آن، برای رسیدن به رفاه و کیفیت مطلوب زندگی، عدالت اجتماعی، امنیت و انسجام ملی تلاش صورت می‎گیرد ؛ رابطه مستقیم با فرهنگ به عنوان هویت دهنده انسان در زندگی دارد. رابطه فرهنگ با تحولات اجتماعی آن چنان عمیق است که هرگونه تحول بنیادین در زندگی فردی و اجتماعی انسان وابسته به آن است. فرهنگِ مبتنی بر عقل و فطرت، تأمین کننده امنیت، رفاه،  وحدت و انسجام ملی، همزیستی مسالمت آمیز، عدالت اجتماعی، آموزش، بهداشت، مسکن ووو که عمدتاً به‌عنوان شاخص‌های رفاه اجتماعی مطرحند می باشد. همچنین محرومیت از فرهنگ درست موجب انحطاط همه جانبه خواهد بود. بهترین نمونه برای نقش بنیادین فرهنگ در تحولات اجتماعی شیوه پیامبران الهی از جمله پیامبر خاتم (ص) برای توسعه اجتماعی است پیامبر خاتم(ص) برای تحول بنیادین اجتماعی در جامعه فرو افتادهِ حجاز، مهم ترین و اولین کاری که انجام داد این بود که باورها و ارزشهای آن جامعه را اصلاح کرد. و از این راه، توانست توسعه اجتماعی گسترده ای در حجاز ایجاد کند. و مهم ترین رکن فرهنگ  باورها و ارزشها می باشد. در این مقاله، رابطه فرهنگ و تحولات اجتماعی با بررسی چگونگی توسعه اجتماعی در عصر پیامبر اکرم(ص) و نقش باورها و ارزشهای دینی در آن مورد بررسی قرار می گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of culture in social development, with an emphasis on the role of religious beliefs and values (By studying the Hijaz community in the prophetic age)

نویسندگان [English]

  • Hossein Abdolmohammadi 1
  • Mohammad Ali Tohidi 2
1 Associate Professor of Al-Mustafa Al-Alamia Society
2 Doctor of Islamic History of Al-Mustafa Al-Alamiyah Society

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muhammad
  • cultural
  • social
  • Hejaz
  • Development
1. قرآن کریم
2. نهج البلاغه
3. ابراهیم، محمد ابوالفضل و همکاران، قصص العرب، چاپ چهارم، بیروت: دار احیاءالتراث العربی، بی تا.
4. ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبه الل)1404 ق(. شرح نهج البلاغه، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
5. ابن اثیر،عز الدین علی.(1364).الکامل فی التاریخ،تهران.
6. ابن حیون مغربی، نعمان بن محمد.(1385). دعائم الاسلام، چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت.
7. بن حجر عسقلانی.(1995م.)الاصابه فی معرفه الصحابه،بیروت،دار الکتب العلمیه.
8. ابن سعد، محمد.(1410 ق.) الطبقات الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیه،
9. ابن فارس، ابی الحسین احمد(1404 ق.) معجم مقاییس اللغه، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
10. ابن فهد حلی، احمد بن محمد.(1407 ق.)عده الداعی، تهران: دار الکتب الاسلامی.
11. ابن کثیر دمشقی، ابوالفداء اسماعیل (بن عمر1407 ق.) البدایه والنهایه، بیروت: دارالفکر.
12. ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، بیروت: دار المعرفه.
13. افروغ، عماد،(1397)فرهنگ شناسی و حقوق فرهنگی،تهران،فرهنگ و دانش.
14. غلام‎رضا صدیق اورعی(1382) بررسی ساختار نظام اجتماعی در اسلام،سروش.
15. بخاری، محمد بن اسماعیل(1407 ق.)  الصحیح البخاری، تحقیق؛ قاسم شماعی رفاعی، بیروت: دار القلم.
16. بریجانیان، ماری (1381)فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، ویراسته بهاءالدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
17. بک، لوئیس، دگرگونی در مفاهیم و هدف های توسعه، ترجمه حسین قاضیان، مجله نامه فرهنگ، شماره 5 و 6، پاییز و زمستان 1370، ص 72-81.
18. بلاذری، ا احمد بن یحیی،انساب الاشراف،بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات،1397 ق.
19. بلاذری، احمد بن یحیی (1394 ق.) انساب الاشراف، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
20. بنیانیان، حسن (1386.)فرهنگ و توسعه (خط مشی گذاری برای تقویت فرهنگ و توسعه در ایران)، تهران: امیر کبیر.
21. پاینده، ابوالقاسم (1324).نهج الفصاحه،قم،زائر.
22. توسلی، غلامعباس (1372)جامعیت مفهوم توسعه؛ مجموعه مقالات سمینارجامعه شناسی توسعه، تهران: انتشارات سمت.
23. جعفری،محمد تقی(1397)فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو،،پنجم، تهران،موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
24. جعفریان،رسول(1392) تاریخ سیاسی اسلام،قم،دلیل ما.
25. الحاج حسن، حسین(1984 م.) حضاره العرب فی عصر الجاهلیه، بیروت: المؤسسه الجامعیه للدراسات والنشر.
26. حداد عادل،علامعلی(1915م.) فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی،سروش.
27. حر عاملی، محمد بن حسن(1409 ق.)وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت.
28. خلیل کلانتری، (1377)مفهوم و معیارهای توسعه اجتماعی، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره‌131.
29. رفیع پور، فرامرز(1397) آناتومی جامعه،تهران،شرکت سهامی انتشار،
30. رفیع، سیدجلال (1385)فرهنگ مهاجم،فرهنگ مولد،تهران،اطلاعات.
31. شیخ صدوق(1368)ثواب الاعمال و عقاب الاعمال،رضی،
32. شیخ طوسی،محمد بن حسن(1414 ق.)الامالی،دار الثقافه.
33. عالمی،حسن(1390).دانشنامه اسلامی کشاورزی،منابع طبیعی و محیط زیست،اسوه.
34. کلانتری، خلیل،(1377) مفهوم و معیار توسعه اجتماعی، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 131، مرداد و شهریور.
35. کلینی، محمد بن یعقوب( 1407 ق.)الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
36. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، بحارالانوار، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
37. مصاحب، غلامحسین(1383) دایره المعارف فارسی، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی کتاب‎های جیبی وابسته به انتشارات امیر کبیر.
38. میثم موسایی، رابطه توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی، مجله راهبرد یاس، شماره 20
39. نوری، حسین بن محمد تقی(1408 ق.) مستدرک الوسائل، قم: مؤسسه آل البیت،
40. واحدی نیشابوری،علی بن احمد (1391.)اسباب نزول القرآن،قم.
41. واقدی، محمد بن عمر، المغازی(1409 ق.)چاپ سوم، بیروت: انتشارات اعلمی.
42. ورجاوند، پرویز،(1368)پیشرفت و توسعه بر بنیاد هویت فرهنگی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
43. ویل دورانت(1378)تاریخ تمدن، تهران،انتشارات علمی و فرهنگی.
44. هندی، علی بن حسام الدین(1979 م.)کنز العمال، بیروت: مؤسسه الرساله.