پژوهشی در بُعد زبانی و ادبی مرابطات اسلامی در دو سده اخیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

تحولات مربوط به نهضتِ سرزمین‌‌های اسلامی در دو سده اخیر، در خور مطالعات از نقطه‌‌نظرهای متعددی است و هنوز جای واکاوی زوایای مختلفی از آن وجود دارد. یکی از این زوایا، جانب زبانی و ادبی این خیزش در سرزمین‌های مزبور است. مقاله حاضر می‌‌کوشد این موضوع را ذیل سه محور عمده: زبان مشترک جهان اسلام، زبان به مثابه مؤلفه مهم هویت، و نیز نظم و نثرِ روشنگری و همدردی در میان امت اسلامی و عائله بشری در دو سده اخیر مورد بررسی قرار دهد. مقاله از ضرورت توجه به ظرفیت‌‌های زبانی می‌‌گوید و نیز از تعهد و رسالتی که زبان در دنیای امروز و در بین‌‌المللِ اسلامی می‌‌تواند داشته باشد. امت اسلامی در زمان حاضر به موضوع زبان باید نگاهی ویژه و دوباره داشته باشد. هم به زبان قرآن که پایه و مایه دیانت و دانش و اندیشه و بینش اوست؛ هم به زبان‌‌های بومی برای تحکیم و تقویت و فزونیِ کارآیی‌‌های آن و تقویت مؤلفه‌‌های هویتی، و هم در حد نیاز به زبان‌‌های جهان غرب - که در دوران استیلا و استعمار قدرت‌‌های جهانی بر سرزمین‌‌های اسلامی تحمیل شده‌‌اند و امروز بهره‌‌های مثبتی از آن‌‌ها برای ارتباطات بین‌‌المللی می‌‌توان برداشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Research in the linguistic and literary dimension of Islamic relations in the last two centuries

نویسنده [English]

  • Abolfazl Khosh manesh
Associate Professor at Tehran University

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Awakening
  • Islamic International
  • Cultural Dimension of Islamic Awakening
  • Awakening and Islamic International Literature
  • Eastern Literature

 

1. آرین پور، یحیی. (1350).  از صبا تا نیما. کتاب‌‌های جیبی. تهران.
2. آقابزرگ طهرانی. (بی‌‌تا).  الذریعه إلی تصانیف الشیعه. بیروت: دارالاضواء.
3. اقبال لاهوری، محمد. (1343). کلیات اقبال.  مقدمه‌ احمد سروش.تهران: سنایی.
4. براهنی، رضا. (1358).  ظل‌الله ـ شعرهای زندان. تهران: امیرکبیر. 
5. برومند، ریشه و اشتقاق در زبان فارسی، دانش روز، نشریه مدرسه عالی علوم اراک، 1352، ش 4، ص 19.
6. بوادفر، پیر. (1373). شاعران امروز فرانسه. ترجمه سیمین بهبهانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
7. پی‌‌یرکلر، سنفرال. (1329).  مسأله عرب.  ترجمه عباس شوقی. تهران:  علمی.
8. حافظ شیرازی، شمس‌‌الدین محمد. (1359). دیوان حافظ. تصحیح و تحشیه‌‌ میرسیدمحمد قدسی. مقدمه‌ علی‌اصغر حکمت و مهدی قدسی. تهران: اشراقی.
9. همو. (1381). دیوان حافظ. تصحیح سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، زیر نظر مهدی پرهام، با همکاری شرف‌الدین خراسانی و دیگران. تهران: شهاب ثاقب.
10. حسینی قزوینی، اشرف‌الدین. (1363). جاودانه‌ سید اشرف‌الدین حسینی قزوینی (گیلانی) - متن کامل نسیم شمال. به کوشش حسینی نمینی. تهران: دانشگاه تهران. 
11. خوش‌منش، ابوالفضل. (1388). حمل قرآن - پژوهشی در روش‌شناسی تعلیم و تحفیظ قرآن مجید. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
12. همو. (1391). بیداری و بین‌‌الملل اسلامی با مروری بر نقش داعیان قرآنی در دو سده اخیر. قم: بوستان کتاب.
13. دبیرسیاقی، دکتر سیدمحمد. (1364).  به کوشش. مقالات دهخدا. تهران: تیراژه.
14. درّاز، دکتر عبدالله. (1394). دراسات اسلامیه فی العلاقات الاجتماعیه و الدولیه. کویت:  دارالقلم.
15. درویش، محمود. (1356). برگ‌های زیتون. ترجمه‌ یوسف عزیزی. تهران: زر.
16. دو وُس، پی یر. (1355). زندگی و مرگ قهرمان (پاتریس لوبومبا). ترجمه غلامرضا نجاتی. تهران: انتشارات تابش.
17. دی‌‌ثورن، او. آر. (1368). ادبیات آفریقا. ترجمه‌ ابراهیم یونسی. تهران: نگار.
18. ذاکر حسین، عبدالرحیم. (1379). ادبیات ایران پیرامون نهضت‌‌های آزادی‌‌بخش. تهران: دانشگاه تهران.
19. سعدی شیرازی. (بی‌‌تا). کلیات سعدی. تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: علمی.
20. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1378). ادبیات فارسی از عصر ما تا روزگار جامی، ترجمه‌‌ حجت‌الله اصیل. چاپ اول. تهران: نی.
21. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1359)، شعر معاصر عرب، توس، تهران. 
22. طباطبایی، سیدمحمدحسین و دیگران (1341)، بحثی در باره‌ مرجعیت و روحانیت. انتشار، تهران.
23. عبده، محمد. (1981).  الاعمال الکامله. بیروت: دارالآداب.
24. عبده، محمد. (بی‌‌تا). مقدمه نهج‌‌البلاغه. قاهره: مطبعه‌‌الإستقامه.
25. عنایت، حمید. (1372). سیری در اندیشه سیاسی عرب. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران:  خوارزمی. 
26. فوراسیته، ژان. (1328). تمدن در 1960. ترجمه ح. حسینی‌‌نژاد. تهران: امیرکبیر.
27. قبّانی، نزار. (1377). جمهوری در اتوبوس. ترجمه‌ حسن فرامرزی. تهران: دستان.
28. همو. (1364). شعر زن و انقلاب. ترجمه‌ عبدالحسین فرزاد. تهران: امیرکبیر.
29. قزوینی، محمد. (1334). یادداشت‌های قزوینی. به کوشش ایرج افشار. تهران: دانشگاه تهران.
30. کاظمی، محسن. (1386). خاطرات عزّت ‌شاهی‌.تهران: سوره مهر -‌‌ دفتر ادبیات انقلاب اسلامی.
31. کاکایی، عبدالجبار. (1380). بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان. تهران: پالیزان.
32. کرمانی، ناظم‌‌الاسلام. (1357). تاریخ بیداری ایرانیان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران. 
33. کریمی، سید وحید. (1384). انگلیس و دوگل سیاست دفاعی انگلیس در ناتو و تأثیر آن بر خروج فرانسه از ناتو 1958ـ1968م. تهران: نشر تاریخ ایران. 
34. کمالیان، محسن و علی‌اکبر رنجبرکرمانی. (1386).  عزت شیعه - تاریخ شفاهی زندگی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی امام موسی صدر «در آستانه‌ بیست و نهمین سالگرد ربوده شدن امام موسی صدر». چاپ اول. تهران:  صحیفه‌ خرد.
35. گورکی، ماکسیم. (1330). توفان، مقدمه ن. نیکاندوف. ترجمه رضا آذرخشی. تهران: بی نا.
36. لومومبا، پاتریس. (1342). میهن من کنگو. ترجمه‌‌ امیرفریدون گرگانی. چاپ سوم. تهران: مروارید.
37. محمود، مصطفی. (1979). القرآن‌ محاوله لفهم‌ عصری. بیروت: دارالعوده‌.
38. مدرسی چهاردهی، سید مرتضی. (1347). سید جمال‌الدین و اندیشه های او. چاپ سوم: تهران: امیرکبیر.
39. معرفت، محمدهادی. (1418). التفسیر و المفسرون فی ثوبه‌‌القشیب. الجامعه‌‌الرضویه‌‌للعلوم‌‌الإسلامیه.
40. موثقی، سیداحمد. (1380). سید جمال‌الدین اسدآبادی - مصلحی متفکر و سیاستمدار. قم: بوستان کتاب.
41. موسی، عائدة العزب. (1424). العبودیه فی افریقیا. قاهره: مکتبه‌‌الشروق‌‌الدولیه.
42. مولانا، حمید. (1384). ارتباطات جهانی در حال گذار. پایان چندگونگی؟.تهران: سروش.
43. مهدوی، شیرین (1379)، زندگی‌نامه‌ حاج‌‌محمدحسن کمپانی‌‌ امین دارالضرب. تاریخ ایران، تهران.
44. الهاشمی، دکتر محمدعلی. (1428). الوقفات‌‌الفکریه فی ظلال‌‌القرآن. بیروت: دار البشائرالاسلامیه.
45. یاحقی، دکتر محمدجعفر. (1375). چون سبوی تشنه - ادبیات معاصر فارسی. چاپ سوم. تهران: جامی. 
46. یول، جورج. (1378). بررسی زبان. ترجمه محمود نورمحمدی. تهران: رهنما.
47. نشریه و سایت
48. برومند، سعید. (1352). "ریشه‌‌شناسی و اشتقاق در زبان فارسی". دانش روز، نشریه‌ مدرسه‌ عالی علوم اراک. شماره‌ چهارم.
49. سایت پژوهشگاه علوم وحیانی معارج - بنیاد علوم وحیانی اسراء. (http://maarej.esra.ir).

منابع لاتین

Afrique Éditions. (2000). Atlas du Congo et de l'Afrique et du monde, Bruxelles.
Bessière, Jean.(1977). Les écrivains engagés. Paris: Larousse.
Boisdeffre, Pierre de. (1973). Les poètes français daujourd’hui. Paris: Presse univérsitaire de France.
Brachet, Olivier ; Christian Pons et Michel Tachon. (1974). La France militarisée – Ventes d’armes, traduit de l’arabe. Cerf, Paris.
Bureau du président de la République du Zaïre, Profiles du Zaïre, Kinshasa.
Cinq cent ans d’evangelisation et de rencontre de cultures en pays Kongo, 1491-1991, Actes du Congrès de Kisantu, 1991, Éditions du Centre Pastoral de Kisantu, 1996.
D. Steinberg, (1991). Psycolinguistique, language, mind and world. Longman, London and New York, sixth edition.
È, Nziem, Isodore, Ndayzel. (1998). Histoire générale du Congo, Afrique Éditions, Bruxelles.
Ferro, Marc. (1994). Histoire des colonisations, des conquêtes aux indépendances, XIIIe-XXe siècle, Éditions du Seuil, Paris.
Ferro, Marc. (2013). Le livre noir du colonialisme, XVIe-XXIe siècle, de l’extermination à la repentance, Fayard/Pluriel, Paris.
Fichte. (1984). Essais philosophiques choisis، Librairie philosophique J. Vrin، Paris.
Haddad, Adnan. (1983).  L'Arabe et le Sawahili dans la république du Zaïre-Études islamiques, Histoire et linguistique. Paris.
Kennedy, Paul. (1980). The rise of the anglo- german antagonism, 1860ـ1914, Fontana paperback, London.
Laponce. (1987). Language and communication: The rise of the monolingual state. Communication and interaction in global politics, Beverly Hills, CA, Sage. 
Les auteurs. (1976). Littérature africaines, Nouvelles Éditions Africaines, Dakar-Abidjan.
Salman Pâk et les prémices spirituelles de l'islam iranien.(1933). Paris: Publication de la société des études iraniennes.